Paul Morsch (Hogeschool Utrecht) over zijn promotieonderzoek
In de huidige VUCA-wereld – gekenmerkt door volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit of dubbelzinnigheid – is strategievorming en leiderschap, zeker als het om digitale ontwikkelingen en vaardigheden gaat, een uitdaging van formaat. Hoe doe je dat, en wat heb je ervoor nodig? Sinds 2020 werkt Paul Morsch aan een promotieonderzoek naar de consequenties van de digitale evolutie voor strategievorming, leiderschap, capaciteiten en competenties in organisaties. Het onderzoek krijgt financiële steun van Stichting Competens en wordt begeleid door Pascal Ravesteijn, lector aan de Hogeschool Utrecht.
Door: Chris Nap
De vraag waarom het promotieonderzoek van Morsch draait is: Welke capabilities en competenties heb je als bedrijf of organisatie nodig om ervoor te zorgen dat je niet rechts wordt ingehaald? “Het risico is dat je te laat de complexiteit doorziet of te laat inspringt op ontwikkelingen die zich voordoen”, zegt Morsch. “Een van de belangrijke factoren in het maken van een strategie, naast dat je goed moet weten wat je wilt en wat je kunt, is de context. Die context moet je goed scannen en op de juiste manier en tijdig interpreteren. En wat je geïnterpreteerd hebt, moet je op een goeie manier analyseren, omzetten in strategisch keuzes en uiteindelijk vervatten in een nieuw actieplan. In het proces van strategieontwikkeling zijn externe factoren cruciaal. En die externe factoren zijn meer dan ooit ondoorzichtig, complex, samenhangend, dubbelzinnig, enzovoort. Ik onderzoek hoe je met die nieuwe omstandigheid omgaat in je strategieproces. Voldoen de klassieke modellen voor strategievorming nog in dit tijdsgewricht?”
Dynamiek in de boardroom
Morsch gelooft niet in het diagnose-recept model, een gesloten gespreksvorm waarbij een model aan de hand van een invuloefening over je organisatie een activiteitenschema uithoest. “Strategieontwikkeling is wat mij betreft altijd een participatieproces, waarin je afwegingen moet maken en waarbij je verschillende mensen betrekt. Het proces moet je goed overdenken en het moet in handen zijn van iemand die daar ervaren en bekwaam in is. Er is in de wetenschap bijvoorbeeld al het een en ander bekend over de dynamiek in de boardroom, dit kun je toepassen met betrekking tot het huidige vraagstuk over digitale transformatie. Valkuilen in het strategieproces kun je heel goed met elkaar bespreken en ontwijken. Of neem factoren die de innovatie belemmeren. Uit een kwalitatief deelonderzoek dat ik eerder uitvoerde, bleek er een sterk obstructieve werking uit te gaan van de planning & control-cyclus op het experimentele karakter van innovatie. ”
Dit jaar (2023) staat een literatuurstudie naar de stand van de wetenschap op het gebied van strategievorming in een snel digitaliserende wereld op de agenda. De specifieke tools die ontwikkeld zijn om organisaties in staat te stellen een ‘digitale transformatie’ te ondergaan staan daarbij centraal. Daarnaast zal een serie interviews plaatsvinden met directieleden, leden van Raden van Toezicht, eindverantwoordelijken ICT en professionals/consultants die actief betrokken zijn bij strategievorming binnen hun organisaties. De gesprekken zullen gaan over de inrichting van strategieprocessen en hoe de strategie tot stand komt. In het vervolg van het promotieonderzoek zal Morsch zich verdiepen in één of meerdere branches, bijvoorbeeld overheden, het onderwijs of woningcorporaties. “Leerlingen in het onderwijs moeten digitale vaardigheden tot zich nemen”, zegt Morsch. “Docenten moeten zich daar ook in ontwikkelen. Daarboven zit een Raad van Bestuur die strategie ontwikkelt in een vrij conservatieve markt. Voldoen de strategieprocessen nog om genoeg snelheid te houden in het onderwijs? Dat is in mijn ogen een interessante vraag.”
Framework voor strategieontwikkeling
Paul Morsch studeerde Informatica aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij deed in deeltijd Personeel & Arbeid aan Fontys Hogeschool en volgde een MBA bij TSM in Twente. Daarnaast heeft hij ruim twintig jaar ervaring met het uitvoeren en faciliteren van strategieprocessen. Het onderwerp van zijn promotieonderzoek bevindt zich precies op het snijvlak van de kennisgebieden waarin hijzelf geschoold en werkzaam is geweest. Met dit promotieonderzoek kwam dan ook een wens van Morsch in vervulling, die in 2025 hoopt te promoveren. De inzichten vanuit de wetenschap en de praktijk moeten leiden tot een hanteerbaar framework dat organisaties inzicht geeft in de wijze waarop zij zich het best kunnen inrichten en welke competenties zij nodig hebben voor het ontwikkelen van een goede en toekomstbestendige strategie.
Vooruitlopend op de uitkomsten van het onderzoek, denkt Morsch dat alertheid een belangrijke eigenschap is die nodig is voor strategievorming. “Een raad van bestuur kan zich niet meer eens in de paar jaar terugtrekken om over de strategie na te denken. Dat moet een continu proces zijn. Iedereen in de organisatie zou doordrongen moeten zijn van de noodzaak na te denken over wat er in de context is veranderd en hoe de organisatie daarop in kan spelen. Relevante suggesties vanuit de werkvloer komen moeten via de juiste processen gefilterd worden op hun betekenis voor de organisatie. Hoe je dat efficiënt en effectief kunt doen is waar ik veel organisaties mee zie worstelen.”
Rol Stichting Competens
Stichting Competens investeert vier jaar lang jaarlijks € 35.000 in het promotieonderzoek van Morsch. De samenwerking tussen Stichting Competens en de begeleider van Morsch, Pascal Ravesteijn, lector Procesinnovatie en Informatiesystemen aan de Hogeschool Utrecht, gaat terug tot 2013. In dat jaar financierde EXIN, de voorganger van Competens, zijn lectoraat aan de HU mede. Ravesteijn was al in een vroeg stadium betrokken bij de totstandkoming en adoptie van het Europese e-Competence Framework (e-CF), waarop het onderzoek van Morsch zal steunen. Ravesteijn benadrukt dat het onderzoek van Morsch volledig onafhankelijk is.
Correspondentie over dit onderzoek: paul.morsch@hu.nl